Eukuan minuat tshe tshitapatamaku eshpanit tshitaimunnan. Tshika shaputuepannan e tshitapatamaku eshi-pimipaniti aituna (verbes).
Neni aituna tshika tshitapatenan II : (Inanimé intransitif). Aitun eka ka inniuimakak an kie neni ishinikatamuna ashit eka ka inniuimakaki iapit tshika takuana. Apu takuannit mishkut tshekuannu tshipa katshitaimu nete ushte, apu shaputuepanit ne tipatshimun nete mashten. Tshitapatamutau ne tipatshimuniss ka takuanua.
Mate : Nitakup mishau. Apu tshi anu ashushtain tshekuan, shash tshishtapanu tipatshimuniss. Eku ne kutak tipatshimuniss. Shash minuat tshimuan! Apu tshi uitakanit tshekuan an tshipa tshimuan kie ma auen tshipa tshimuan.
Nishtuait anite tatipanikanua neni aituna, tan tshe ishi-pimipaniti. Neni eshinakuaki aituna II, apu takuak ne mashten ka ishinikateua : ordre impératif mak ashit, apu kie mitsheki neni eshinikateti «personne grammaticale», eukuani neni muku tshiam tekuaki : 3S, 3P, 4S mak 4P.
Eukuani neni muku tshiam tshe tshitapatamaku.
- Ushkat ishinikateu : ordre indépendantnete tipatshimunissit. Uitakanu tshekuan e aishpanit, tanite apu inniuimakak ne aitun.
- Kau nika tshikamutan nitakup, shash pashteu.
- « Apu ueueshiuian iu, Shutit, usham pikupanu nitakup ».
- Kutak ishinikateu : ordre conjonctif nete tipatshimunissit apashtakanu eka tiapuetatishunanuti, eka aitinanuti ne tshekuan, miam mate : apu mikuat, apu uapat, apu pimiut…
- Eshku apu (4s) pashtenit umassin nitanish, ui tshituteu.
- Eka apishashit mak eka pikupanit nitakup, nipa natshi-metuen unuitimit.
pashteu | apishashu | pikupanu | |
---|---|---|---|
3S | pashteu | apishashu | pikupanu |
3P | pashteua | apishashua | pikupanua |
4S | pashtenu | apishashinu | pikupannu |
4P | pashtenua | apishashinua | pikupannua |
pashteu | apishashu | pikupanu | |
---|---|---|---|
3S | pashtet | apishashit | pikupanit |
3P | pashteti | apishashiti | pikupaniti |
4S | pashtenit | apishashinit | pikupannit |
4P | pashteniti | apishashiniti | pikupanniti |
Eshinikatet | Passe aituna e tatipanashtakaniti |
---|---|
II : Inanimé intransitif | nutin, pipun, takuan, patshitin, minuashu, apishashu, mishau, tshimuan… |
Kutshipanitaku tshetshi tutameku neni aituna apashtaku. Anite mashinaikanit utshipanua neni aituna : Guide de conjugaisons en langue innue, ka tutak ne Anne-Marie Baraby kie ma shatshuapatamuku anite Guide de conjugaisons.